2ο Ιατρικό Συνέδριο για τη Φυτική Διατροφή: «Διατροφή, Φλεγμονή και Καρκινογένεση»

Σάββατο 8 Μαρτίου 2025

‍

Επαναπροσδιορίζοντας την εμμηνόπαυση με τη δύναμη της φυτικής διατροφής

‍

«Δεν υπάρχει τίποτα μόνιμο εκτός από την αλλαγή». – Ηράκλειτος.

‍

Ο Ηράκλειτος, ο Έλληνας φιλόσοφος, υποστήριξε ότι η αλλαγή είναι η μόνη πραγματικότητα στη ζωή.

Και η εμμηνόπαυση είναι αυτό ακριβώς!

‍

‍

Ένα φυσικό και αναπόφευκτο στάδιο στη ζωή κάθε γυναίκας. Δεν είναι ασθένεια ούτε κάτι που πρέπει να μας φοβίζει. Είναι μια μετάβαση – όπως η εφηβεία – που σηματοδοτεί μια νέα φάση στη ζωή μας. Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για μία απαιτητική περίοδο με αρκετές αλλαγές, η οποία όμως ταυτόχρονα μπορεί να αποτελέσει κι ένα εξαιρετικό κίνητρο για να φροντίσουμε ακόμη περισσότερο τον εαυτό μας!

‍

Συνήθως εμφανίζεται μεταξύ 45 και 55 ετών, στην Ελλάδα η μέση ηλικία εµµηνόπαυσης είναι τα 51 έτη, αλλά μπορεί να συμβεί και νωρίτερα, οπότε τότε χαρακτηρίζεται ως πρώιμη εμμηνόπαυση που μπορεί να προκύψει και σε γυναίκες μικρότερες των 40 ετών για λόγους όπως:

‍

• Η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση των ωοθηκών (ωοθηκεκτομή) ή της μήτρας (υστερεκτομή)ή και των δύο ταυτόχρονα
• Οι θεραπείες καρκίνου όπως η χημειοθεραπεία
• Οι γενετικοί λόγοι.

‍

Η διάγνωση της εμμηνόπαυσης γίνεται όταν μια γυναίκα δεν έχει περίοδο για 12 συνεχόμενους μήνες. Ωστόσο, η εμμηνόπαυση δεν συμβαίνει ξαφνικά. Υπάρχει μια μεταβατική περίοδος, η κλιμακτήριος ή περιεμμηνόπαυση, που μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια και συνοδεύεται από αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών μας. Η εξάντληση των ωοθυλακίων των ωοθηκών οδηγεί σε σημαντική μείωση των επιπέδων οιστρογόνων και αύξηση της FSH (ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης).

‍

Μερικά από τα πιο συχνά συμπτώματα της περιεμμηνόπαυσης και εμμηνόπαυσης είναι:

‍

• Εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις
• Προβλήματα με το ουροποιητικό & ακράτεια
• Προβλήματα ύπνου
• Κολπική ξηρότητα που μπορεί να δημιουργήσει και πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή
• Χαμηλή λίμπιντο
• Ευερεθιστότητα
• Άγχος, κατάθλιψη και γενικότερα συναισθηματικές διακυμάνσεις
• Προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης, το γνωστό «brain fog»  
• Πόνος, φαγούρα ή ακαμψία στις αρθρώσεις
• Πολύ σημαντικός είναι και ο κίνδυνος οστεοπόρωσης, καθώς η πτώση των οιστρογόνων επιταχύνει την απώλεια οστικής μάζας, η οποία μακροχρόνια οδηγεί αρχικά σε οστεοπενία και αργότερα σε οστεοπόρωση, αυξάνοντας τον κίνδυνο καταγμάτων.
• Μείωση της μυϊκής μάζας
• Επιπλέον, αυξημένος είναι ο κίνδυνος και για καρδιαγγειακές παθήσεις. Συγκεκριμένα για τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση, ο κίνδυνος αυτός διπλασιάζεται.
• Και φυσικά συχνή είναι και η αύξηση βάρους
• Αλλαγή σωματότυπου με εναπόθεση λίπους ιδιαίτερα στην περιοχή της κοιλιάς- ενδοσπλαχνικό-λόγω της επιβράδυνσης του μεταβολισμού

‍

Τα συμπτώματα κατά την εμμηνόπαυση διαφέρουν αρκετά από γυναίκα σε γυναίκα. Ένα μικρό ποσοστό, γύρω στο 20% δεν εκδηλώνει καθόλου συμπτώματα, το 60% έχει ήπια συμπτώματα κι ένα 20% εμφανίζει πιο έντονα συμπτώματα.

‍

‍

Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε αυτά τα συμπτώματα;

‍

Ανά περιπτώσεις η φαρμακευτική αναπλήρωση οιστρογόνων έχει φανεί ως αποτελεσματικός τρόπος για να ελεγχθούν ορισμένα από τα συμπτώματα, ωστόσο το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να στραφούμε στη δύναμη που μας προσφέρει η ίδια η φύση, μέσα από την καθημερινή μας διατροφή.

‍

Η επιλογή των κατάλληλων τροφών μπορεί να λειτουργήσει ως σύμμαχος στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και την υποστήριξη της συνολικής μας υγείας, συμβάλλοντας στη διαχείριση των ορμονικών διακυμάνσεων, στην προστασία της οστικής και καρδιαγγειακής υγείας και στη γενικότερη ευεξία. Και εδώ ακριβώς έρχεται η φυτική διατροφή, που με τα πλούσια θρεπτικά συστατικά που προσφέρει μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην ομαλή προσαρμογή του σώματος σε αυτή τη νέα φάση της ζωής .

‍

Κάποτε άκουσα από έναν ξένο ομιλητή το εξής‍

Αν δεν σας αρέσουν τα πράσινα λαχανικά τότε καλύτερα να ζείτε δίπλα σε ένα νοσοκομείο καθώς δεν θα πρέπει να περιμένετε να είσαστε υγιείς."

‍

Η πρώτη μεγάλη συμβολή της φυτικής διατροφής είναι η ισχυρή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδης δράση της. Τρόφιμα φυτικά μη επεξεργασμένα, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, δημητριακά ολικής άλεσης, ψευτοδημητριακά, ξηροί καρποί και σπόροι βότανα και μπαχαρικά προσφέρουν φυτοθρεπτικά συστατικά που προστατεύουν τα κύτταρα μας από το οξειδωτικό στρες. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην εμμηνόπαυση, καθώς το σώμα μας αντιμετωπίζει αυξημένο φλεγμονώδες φορτίο, που μπορεί να επιδεινώσει συμπτώματα όπως εξάψεις, πόνοι στις αρθρώσεις και διαταραχές ύπνου.

‍

Με τη πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων λόγω της εμμηνόπαυσης, αλλάζει το λιπιδαιμικό προφίλ. Συγκεκριμένα, παρατηρείται αύξηση ολικής και LDL χοληστερόλης με ταυτόχρονη μείωση της HDL χοληστερόλης. Αυτά, σε συνδυασμό με την αύξηση του βάρους και την αλλαγή της κατανομής του λίπους στο σώμα, οδηγούν σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.  Η φυτική διατροφή που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, συμβάλλει στη μείωση της LDL χοληστερόλης και στη βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας. Ενώ, οι φυτικές τροφές βοηθούν  στη διατήρηση ενός υγιούς βάρους και στην ενίσχυση του μεταβολισμού.

‍

Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ποια είναι τα θρεπτικά συστατικά που έχει ανάγκη ο οργανισμός μας κατά την περίοδοτης εμμηνόπαυσης καθώς εξίσου σημαντικό είναι να γνωρίζουμε και ποιες είναι οι τροφές που μπορούν ναμας προσφέρουν αυτά τα συστατικά.

‍

Ας ξεκινήσουμε με το ασβέστιο και τη βιταμίνη D καθώς ο κίνδυνος για οστεοπόρωση είναι σημαντικός. Η οστεοπόρωση είναι μια πάθηση των οστών που συνήθως συμβαίνει μετά την εμμηνόπαυση και χαρακτηρίζεται από απώλεια οστικής πυκνότητας, η οποία μπορεί να οδηγήσει εύκολα σε μικρά αλλά και μεγαλύτερα κατάγματα στα οστά.

‍

Πολλοί εκπλήσσονται όταν μαθαίνουν ότι καμία μελέτη δεν έχει συσχετίσει την κατανάλωση γάλακτος με μικρότερη πιθανότητα οστεοπόρωσης. Στις ΗΠΑ, τόσο η κατανάλωση γάλακτος όσο και η συχνότητα καταγμάτων ισχίου είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο. Υπάρχουν μάλιστα δεδομένα που συνδέουν την κατανάλωση γάλακτος με αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων.

‍

Μια φυτική διατροφή μπορεί να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε τα οστά μας δυνατά και υγιή. Τα γαλακτοκομικά εκτός από το ασβέστιο περιέχουν πολλά αντιβιοτικά, πύον, οιστρογόνα και κορεσμένα λίπη που συμβάλλουν στην παχυσαρκία και την εντερική δυσλειτουργία. Επιπλέον, τα χάπια ασβεστίου που συστήνουν πολλοί επαγγελματίες υγείας έχει αποδειχθεί ότι προκαλούν πέτρες στα νεφρά.

‍

Πώς μπορούμε λοιπόν να αυξήσουμε την πρόσληψη ασβεστίου και να παραμείνουμε υγιείς;

‍

Από τις πιο υγιεινές πηγές ασβεστίου είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το μπρόκολο, η λαχανίδα κ.α., τα όσπρια, το εμπλουτισμένο τόφου, τα αμύγδαλα, το ταχίνι, τα αποξηραμένα σύκα . Η βιταμίνη D από την άλλη πλευρά, έρχεται να συμβάλλει στην απορρόφηση του ασβεστίου και στην γενικότερη διατήρηση της οστικής υγείας. Η ικανότητα παραγωγής της από το σώμα  μας μειώνεται με την ηλικία, για αυτό και οι γυναίκες 50 ετών και άνω θα πρέπει να λαμβάνουν τα ανάλογα σκευάσματα.

‍

Τέλος, συνδυάζοντας τη σωστή διατροφή με άσκηση και έναν υγιεινό τρόπο ζωής, αποφεύγοντας το κάπνισμα και το αλκοόλ, μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά τον κίνδυνο οστεοπόρωσης στην εμμηνόπαυση και να υποστηρίξουμε την υγεία των οστών μας με φυσικό τρόπο.

‍

Πρωτεΐνη

Για την ελαχιστοποίηση της μείωσης της μυϊκής μάζας συστήνεται η καθημερινή κατανάλωση από 1 έως 1.2 γραμμάρια πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους. Για παράδειγμα, μια γυναίκα βάρους 60 κιλών θα έπρεπε να καταναλώνει 60 έως 72 γραμμάρια πρωτεΐνης ημερησίως. Τα όσπρια, τα προϊόντα σόγιας και οι ξηροί καρποί και σπόροι είναι πολύ καλές πηγές πρωτεΐνης.

‍

‍

Σύνθετοι υδατάνθρακες

Όπως ανέφερα και προηγουμένως, η ποιότητα της φυτικής διατροφής είναι πολύ σημαντική. Όταν μιλάμε για υγιεινή φυτική διατροφή εννοούμε τρόφιμα φυτικά μη επεξεργασμένα. Αναφορικά με τους υδατάνθρακες, οι σύνθετοι υδατάνθρακες που συναντάμε στα φρούτα, στα λαχανικά, στα δημητριακά ολικής άλεσης, και τα όσπρια, απορροφώνται πιο αργά από τον οργανισμό, επιτυγχάνοντας καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο και παράλληλα είναι πηγές βιταμινών, μετάλλων και φυτικών ινών. Σε αντίθεση, η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφίμων έχει φανεί να είναι επιβαρυντική για τον οργανισμό σε όλα τα στάδια της ζωής, ενώ συνδέεται με την φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες.

‍

Φυτικές Ίνες

‍Υποστηρίζουν την καρδιαγγειακή υγεία, την καλή λειτουργία του εντέρου και τη διαχείριση του βάρους, ενισχύοντας τον κορεσμό. Και που θα βρούμε τις φυτικές ίνες; Μα που αλλού  εκτός των φυτικών τροφών!!!

‍

Καλά λιπαρά

Η μειωμένη πρόσληψη των κορεσμένων λιπαρών, από όλα τα λιπαρά τρόφιμα ζωικής προέλευσης και η αντικατάστασή τους από μονοακόρεστα (αβοκάντο) και πολυακόρεστα λιπαρά φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευεργετική. Οι σπόροι chia, ο λιναρόσπορος και τα καρύδια είναι εξαιρετικές φυτικές πηγές ωμέγα-3 λιπαρών, που υποστηρίζουν τη γνωστική λειτουργία και μειώνουν τη φλεγμονή.

‍

Σε αυτό το σημείο ας δούμε και τι λένε οι έρευνες:

‍

• Οι εξάψεις είναι συχνότερες στη Δύση, όπου η διατροφή είναι πλούσια σε ζωικά λίπη και φτωχή σε φυτικές ίνες ενώ οι γυναίκες σε ασιατικές κοινωνίες, όπου ακολουθούν μια κατά βάση φυτική διατροφή, αντιμετωπίζουν λιγότερα συμπτώματα. Δίαιτες πλούσιες σε λαχανικά, φυτικές πρωτεΐνες και χαμηλές σε επεξεργασμένα τρόφιμα φαίνεται να σχετίζονται με λιγότερο σοβαρές εξάψεις μέχρι και 78%! Menopause.2023 Jan.
  ‍
• ΜελέτηBeezhold et al. (2018):
  Σε μελέτη του Beezhold και συνεργατών το 2018 παρουσιάζεται πως οι Vegan γυναίκες ανέφεραν λιγότερα ενοχλητικά αγγειοκινητικά και σωματικά συμπτώματα σε σύγκριση με τις παμφάγους.
  ‍
• Το 2019, οι Soleymani και συνεργάτες προχώρησαν σε μελέτη στην οποία συμμετείχαν 400 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες από την Τεχεράνη. Σύμφωνα με την μελέτη αυτή, ένα διατροφικό πρότυπο που χαρακτηριζόταν με αυξημένη κατανάλωση λαχανικών και φρούτων σχετίζεται με μειωμένα συμπτώματα εμμηνόπαυσης. Αντίθετα, διατροφικά πρότυπα που χαρακτηρίζονταν από υψηλή κατανάλωση μαγιονέζας, ελαίων, γλυκών, στερεών λιπών και επεξεργασμένων σνακ ήταν επιβαρυντικά για τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.
  ‍
• Σε μελέτη του 2022 αναφέρεται πως αν μια χορτοφαγική διατροφή είναι καλά σχεδιασμένη και πληροί τις διατροφικές συστάσεις, όπως η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D, φαίνεται να μην επηρεάζει αρνητικά την οστική υγεία (Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Aug 5;13:899375). Έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που ακολουθούν μια διατροφή υψηλή σε φυτικές ίνες, από φρούτα, λαχανικά και όσπρια, τείνουν να διατηρούν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος (BMI). Δείκτες απήχησης (αγγλ. Impact factor) μεγαλύτεροι του 3,0 θεωρούνται ως πολύ καλοί, υψηλότεροι κατά πολύ του μέσου όρου που είναι συνήθως το 1,0.  Front Endocrinol (Lausanne 3.9 Impact Factor).

Και φυσικά, δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στα φυτοοιστρογόνα και τον ρόλο τους στην εμμηνόπαυση. Τα φυτικά οιστρογόνα είναι μια ομάδα συστατικών που προέρχονται από φυτικά τρόφιμα. Η δομή και δράση τους είναι παρόμοια με εκείνη των ανθρώπινων οιστρογόνων, αλλά είναι πιο αδύναμα. Όταν καταναλώνονται τα φυτικά οιστρογόνα, μπορεί να έχουν θετικές επιδράσεις στην υγεία, όπως η βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ και η διατήρηση της πυκνότητας των οστών, ακόμη και να μειώσουν κάποια συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως τις εξάψεις ή τις νυχτερινές εφιδρώσεις.

‍

‍

Κατά την εμμηνόπαυση, όταν ο οργανισμός παράγει μικρή ή καθόλου ποσότητα οιστρογόνων, τότε τους άδειους υποδοχείς τους καταλαμβάνουν τα φυτοοιστρογόνα, παράγοντας ήπια οιστρογονική δράση προς ανακούφιση της γυναίκας. Τα βρίσκουμε σε τροφές όπως η σόγια, ο λιναρόσπορος και τα όσπρια.

‍

Στις επόμενες διαφάνειες θα σταθώ περισσότερο στις ισοφλαβόνες σόγιας, οι οποίες έχουν κερδίσει το ερευνητικό ενδιαφέρον, καθώς φαίνεται να αποτελούν μέσο αντιμετώπισης των πιο κοινών συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, δηλαδή των νυχτερινών εφιδρώσεων και των εξάψεων.

‍

Η σόγια, είναι και αυτή όσπριο αλλά ένα πολύ ιδιαίτερο όσπριο, περιέχει και τα εννέα απαραίτητα αμινοξέα, σε παρόμοια αναλογία με την ζωική πρωτεΐνη, καθιστώντας την μια υψηλής ποιότητας φυτική πηγή πρωτεΐνης αλλά χωρίς καμία από τις ανεπιθύμητες επιπτώσεις των ζωικών τροφίμων. Περιέχει πρωτεΐνες εφάμιλλης βιολογικής αξίας με εκείνες του κρέατος. Παράλληλα έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, είναι πλούσια πηγή φυτικών ινών, πολυακόρεστων λιπαρών, ανθεκτικού αμύλου και καλή πηγή βιταμινών και μετάλλων, όπως κάλιο, σίδηρο, φυλλικό οξύ και μαγνήσιο.

‍

Αποτελεί τη μοναδική πλούσια πηγή ισοφλαβονών, οι οποίες είναι φυτοοιστρογόνα που δρουν ως ήπια φυσικά οιστρογόνα στον οργανισμό.

‍

Οι ισοφλαβόνες ταξινομούνται τόσο ως φυτοοιστρογόνα, όσο και ως εκλεκτικοί διαμορφωτές των οιστρογονικών υποδοχέων, γνωστοί ως SERMs.

‍

Οι ισοφλαβόνες της σόγιας μιμούνται τα οιστρογόνα σε ορισμένους ιστούς του σώματός μας και μπλοκάρουν την επίδρασή τους σε άλλους. Αναγνωρίζουν δηλαδή τις ανάγκες του οργανισμού και λειτουργούν αναλόγως!

‍

Τα φυτοιστρογόνα, και ιδιαίτερα οι ισοφλαβόνες της σόγιας, φαίνεται πως συμβάλλουν θετικά στη διαχείριση των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων. Παράλληλα,ενδέχεται να έχουν ευεργετική επίδραση στην κολπική ατροφία, στις διαταραχές ύπνου, στην οστική πυκνότητα και στη γνωστική λειτουργία. https://doi.org/10.1016/j.jsbmb.2012.12.004

‍

Μετα-ανάλυση που εξέτασε 15 τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές (RCTs) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κατανάλωση ισοφλαβονών σχετίζεται με σημαντική μείωση της συχνότητας των εξάψεων, χωρίς να παρατηρούνται ανεπιθύμητες ενέργειες σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου (placebo). doi.org/10.3109/13697137.2014.966241

‍

Σε μια άλλη τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη, η γενιστεΐνη – η κύρια ισοφλαβόνη της σόγιας – φάνηκε να μειώνει τις εξάψεις, ακόμα και σε σύγκριση με τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. DOI: 10.1097/01.GME.0000109314.11228.E5

‍

Επιπλέον, έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Menopause Journal έδειξε ότι η ημερήσια πρόσληψη 50-100 mg ισοφλαβονών σόγιας μπορεί να μειώσει τις εξάψεις έως και 50% μέσα σε διάστημα 12 εβδομάδων.

‍

Είναι γεγονός ότι η ασφάλεια της σόγιας έχει αμφισβητηθεί πολλές φορές και εγείρονται προβληματισμοί γύρω από την κατανάλωσή της ανά διαστήματα.

‍

Ωστόσο, εκατοντάδες επιστημονικές μελέτες καθώς και πάνω από 30 χρόνια αυστηρής έρευνας για τη σόγια έχουν επιβεβαιώσει επανειλημμένα ότι η σόγια δεν είναι απλώς ασφαλής, αλλά έχει θετικό ρόλο στην υγεία των γυναικών και θα πρέπει ενεργά να ενθαρρύνεται η τακτική συμπερίληψή της στη διατροφή και μάλιστα σε όλα τα στάδια και τις ηλικίες της ζωής του ατόμου, εκτός αν είναι υπάρχει ιστορικό αλλεργικής αντίδρασης.

‍

Τα προϊόντα σόγιας μπορούν να καταναλώνονται με ασφάλεια αρκετές φορέςτην εβδομάδα ως μέρος μιας ποικίλης διατροφής. Πρέπει να προτιμώνται μη γενετικά τροποποιημένα και ελάχιστα επεξεργασμένα προϊόντα σόγιας, όπως το τόφου, τα edamame, το τέμπε και το γάλα σόγιας έναντι των επεξεργασμένων τροφίμων σόγιας.

‍

Εκτός από τις αλλαγές που ήδη ανέφερα που συνοδεύουν την περίοδο της εμμηνόπαυσης, ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα που αξίζει ιδιαίτερης προσοχής είναι η σχέση της εμμηνόπαυσης με τον κίνδυνο εμφάνισης ορμονοεξαρτώμενων καρκίνων, όπως ο καρκίνος των ωοθηκών, του ενδομητρίου και του μαστού. Αυτές οιμορφές καρκίνου σχετίζονται στενά με τις αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών και επηρεάζονται από διάφορους διατροφικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.      

‍

‍

Καρκίνος ωοθηκών

Τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη είναι στεροειδείς ορμόνες που συντίθενται από τη χοληστερόλη. Τα άτομα με δίαιτα πλούσια σε λιπαρά παρέχουν το υπόστρωμα για υπερβολική σύνθεση οιστρογόνων που διεγείρει τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων στη γυναικεία γεννητική οδό. Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε ζωικές πρωτεΐνες περιέχουν  πολλά οιστρογόνα. Η λεπτίνη, μια άλλη ορμόνη που εκκρίνεται από τον λιπώδη ιστό υπό την επίδραση παραγόντων όπως τα υψηλά επίπεδα λιπιδίων στο αίμα, διεγείρει την απελευθέρωση  της GnRH ορμόνης  που με τη σειρά της διεγείρει την απελευθέρωσητης ωχρινοτρόπου ορμόνης LH και της FSΗ. H χρόνια διέγερση των ωοθηκών με αυτόν τον τρόπο μπορεί να προδιαθέσει στην ανάπτυξη μη φυσιολογικών κυττάρων  που στη συνέχεια μπορεί να υποστούν κακοήθη εξαλλαγή. Επομένως, δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε ενέργεια, λίπη ή ζωικές πρωτεΐνες μπορεί να προάγουν την ανάπτυξη καρκίνου των ωοθηκών.

‍

Η προσταγλανδίνη PGE2, ένα αραχιδονικό οξύ (ένα Ω-6 PUFA που βρίσκεται στο κρέας και το ψάρι) διεγείρει τη δραστηριότητα της αρωματάσης P450, η οποία μετατρέπειτα στεροειδή C19 σε οιστρογόνα, ενώ αντίθετα η PGE3 (που προέρχεται από τον μεταβολισμό EPA, τα οποία είναι Ω-3 PUFA πολυακόρεστα  και μπορεί να ληφθούν μέσω διατροφικών πηγών (λιναρόσπορος, καρύδια, κραμβέλαιο) δεν ενεργοποιεί την αρωματάση P450. Ως εκ τούτου, μια αυξημένη πρόσληψη EPA, η οποία οδηγεί σε αυξημένη παραγωγή PGE3 και μειωμένη παραγωγή PGE2, αναμένεται να μειώσει την παραγωγή οιστρογόνων και έτσι να μειώσει την διεγειρόμενη από οιστρογόνα ανάπτυξη κυττάρων.

‍

Οι Merritt etal.  απέδειξαν ότι η υψηλότερη πρόσληψη Ω-3 PUFA μπορεί να είναι προστατευτική για τον καρκίνο των ωοθηκών, ενώ ημεγαλύτερη κατανάλωση trans-λιπαρών συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών. Ωστόσο, τα κλινικά αποτελέσματα των Ω-3 PUFA δεν βασίζονται μόνο στη συγκέντρωσή τους αλλά κυρίως στην αναλογία Ω-3 PUFA προς Ω-6 PUFA στα κύτταρα  Έτσι, μια υψηλή πρόσληψη Ω-3 PUFA σε σχέση με αυτή των Ω-6 PUFA μπορεί να μειώσει την παραγωγή ενδογενών οιστρογόνων και να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών.

‍

Καρκίνος του ενδομητρίου

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι ένας από τους πιο συχνούςγυναικολογικούς καρκίνους και είναι στενά συνδεδεμένος με την ορμονική ανισορροπία. Ορμόνες όπως τα οιστρογόνα έχουν μιτογόνο δράση στα κύτταρα του ενδομητρίου. Η υπερβολική έκθεση σε οιστρογόνα είτε εξωγενή είτε ενδογενή λόγω μιας δίαιτας υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά μπορεί να προκαλέσει αυξημένο πολλαπλασιασμό των ενδομητριακών κυττάρων. Τα κύτταρα που πολλαπλασιάζονται με ταχύτερο ρυθμό είναι πιο επιρρεπή σε σφάλματα κατά την αντιγραφή του DNA και τα μεταλλαγμένα κύτταρα μπορούν στη συνέχεια να υποστούν κακοήθη εξαλλαγή, συνηθέστερα αδενοκαρκινώματα.

‍

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι ένας ορμονοεξαρτώμενος καρκίνος, με περίπου το 80% των καρκίνων του ενδομητρίου να προκύπτουν δυνητικά είτε λόγω περίσσειας οιστρογόνων είτε λόγω έλλειψης προγεστερόνης. Στο φυσιολογικό ενδομήτριο, τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα των οιστρογόνων κανονικά αντιμετωπίζονται από την προγεστερόνη, αλλά η απουσία προγεστερόνης επιτρέπει στα οιστρογόνα να επάγουν ογκογένεση, μια επίδραση που ενισχύεται σε καταστάσεις περίσσειας οιστρογόνων. Μία από τις κύριες αναδυόμενες αιτίες της ανισορροπίας οιστρογόνου/προγεστερόνης είναι η παχυσαρκία, η οποία είναι γνωστό ότι επηρεάζει την ορμονική ισορροπία και το επίπεδο των αυξητικών παραγόντων. Τα στοιχεία δείχνουν μια θετική σχέση μεταξύ της αυξημένης πρόσληψης λίπους και της παχυσαρκίας, συσχετίζοντας έτσι την πρόσληψη λίπους με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου. Η κεντρική παχυσαρκία, που χαρακτηρίζεται από υψηλό κοιλιακό λίπος, παρατηρείται συνήθως στις γυναίκες κατά τα χρόνια της εμμηνόπαυσης.

‍

Καρκίνος του μαστού

Η παθογένεση του καρκίνου του μαστού είναι περίπλοκη και πολυπαραγοντική. Η αιτιολογία του καρκίνου του μαστού θα μπορούσε να περιλαμβάνει μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή μεταλλαξιογόνους παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβη του DNA. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει παρόμοια ορμονική παθογένεση με τον καρκίνο των ωοθηκών. Είναι σημαντικό ότι τα οιστρογόνα επηρεάζουν την ανάπτυξη, τη διαφοροποίηση και τη λειτουργία των ιστών του μαστού. Η αρωματάση, ένα ένζυμο που βρίσκεται στους λιπώδεις ιστούς βοηθά στη μετατροπή της κυκλοφορούσας χοληστερόλης σε οιστραδιόλη. Λόγω της υψηλότερης αναλογίας λιποκυττάρων στο στήθος των ηλικιωμένων γυναικών, το επίπεδο οιστραδιόλης στους ιστούς του μαστού, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση, είναι πιθανό να είναι υψηλότερο από το επίπεδο που κυκλοφορεί στο πλάσμα. Το υψηλό επίπεδο οιστραδιόλης στους ιστούς του μαστού μπορεί να προκαλέσει διαφορετικές επιδράσεις στην έκφραση των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) που βρίσκονται σε αυτούς τους ιστούς, επηρεάζοντας έτσι τη συμπεριφορά των καρκινικών κυττάρων.

‍

‍

Τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, ως αποτέλεσμα μιας δίαιτας υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, έχουν επίσης δηλωθεί ως παράγοντας κινδύνου για καρκίνο του μαστού στις γυναίκες κατά την όψιμη περιεμμηνοπαυσιακή και μετεμμηνοπαυσιακή κατάσταση. Επιπλέον, μια πλούσια σε λιπαρά διατροφή συσχετίζεται θετικά με την αντίσταση στην ινσουλίνη. Η αντίσταση στην ινσουλίνη, ένας σημαντικός παράγοντας στην παθογένεση του προεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού, εμπλέκεται επίσης στην αιτιολογία του μετεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού. Η ινσουλίνη μπορεί να συνδεθεί με τους υποδοχείς ινσουλίνης που βρίσκονται στα επιθηλιακά κύτταρα του μαστού. Αυτή η σηματοδότηση ινσουλίνης μπορεί να συμβάλει στον καρκίνο μέσω μιτογόνου δραστηριότητας. Εκτός από το υψηλό κυκλοφοριακό επίπεδο οιστρογόνων ως αποτέλεσμα της παχυσαρκίας, τα σχετικά υψηλά επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών, αυξητικών παραγόντων που μοιάζουν με ινσουλίνη και αδιποκίνες από το σπλαχνικό λίπος αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Οι αδιποκίνες ή αδιποκυτοκίνες  είναι κυτοκίνες (πρωτεΐνες σηματοδότησης κυττάρων) που εκκρίνονται από τον λιπώδη ιστό. Ορισμένες συμβάλλουν σε μια κατάσταση φλεγμονής που σχετίζεται με την παχυσαρκία ή στην ανάπτυξη μεταβολικού συνδρόμου, τον διαβήτη τύπου 2, τις καρδιαγγειακές παθήσεις και την αθηροσκλήρωση.

‍

[1] Η πρώτη αδιποκίνη που ανακαλύφθηκε ήταν η λεπτίνη το 1994.

[2] Από τότε, έχουν ανακαλυφθεί εκατοντάδες αδιποκίνες.

‍

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που ακολουθούν μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, λαχανικά και όσπρια παρουσιάζουν μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, ωοθηκών ενδομητρίου και μαστού . Επιπλέον, η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτοοιστρογόνα έχει συνδεθεί με βελτιωμένο λιπιδαιμικό προφίλ και μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού, ειδικά στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

‍

Ένα εξαιρετικό παράδειγμα είναι οι πληθυσμοί της Ιαπωνίας, όπου η υψηλή κατανάλωση σόγιας σχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά καρκίνου του μαστού σε σύγκριση με τις δυτικές χώρες.

‍

Ας μιλήσουμε όμως και για τα  φλαβονοειδή, μια ομάδα ετερογενών πολυφαινολών, που έχουν πολλαπλά οφέλη για την υγεία. Οι κύριες πηγές φλαβονοειδών περιλαμβάνονται στα φρούτα, τα λαχανικά, το τσάι και το κρασί . Τα φλαβονοειδή φέρεται να έχουν πολλές ιδιότητες που συμβάλλουν στα διάφορα οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων των αντιοξειδωτικών, αντι-μεταλλαξιογόνων και αντι-πολλαπλασιαστικών ιδιοτήτων. Μεταξύ αυτών, ορισμένα έχουν αντι-οιστρογόνο δράση, γεγονός που καθιστά αυτές τις ενώσεις ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη ρύθμιση των κινδύνων αναπαραγωγικού καρκίνου. Σύμφωνα με μια μεγάλη προοπτική μελέτη κοόρτης (Η μελέτη σειράς ή μελέτη κοόρτης είναι ένα είδος μελέτης παρατήρησης η οποία περιγράφειμια ομάδα ατόμων που έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό ή στις ζωές των οποίων έχει συμβεί ένα κοινό γεγονός, όπως έτος γέννησης ή αποφοίτηση.) που περιελάμβανε 171 940 γυναίκες στις ΗΠΑ, 723 από τις οποίες εμφάνισαν καρκίνο των ωοθηκών σε μια περίοδο παρακολούθησης 16-22 ετών, έδειξε αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης φλαβονόλης και του κινδύνου καρκίνου των ωοθηκών. Υποστηρίζοντας περαιτέρω τον χημειοπροστατευτικό ρόλο της φλαβονόλης στον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών, δύο in vitro μελέτες έδειξαν ότι η καμπφερόλη προκαλεί απόπτωση στα καρκινικά κύτταρα των ωοθηκών ρυθμίζοντας τις εκφράσεις προ-αποπτωτικών και αντι-αποπτωτικών πρωτεϊνών και αποτρέποντας την αγγειογένεση σε καρκινικά κύτταρα των ωοθηκών. Επιπλέον, η πρόσληψη φλαβονολών και φλαβονών είναι προστατευτική έναντι του καρκίνου του μαστού, ειδικά στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, υποστηρίζοντας έτσι τον χημειοπροληπτικό ρόλο των φρούτων και των λαχανικών σε ορμονοσχετιζόμενους καρκίνους.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η υγεία μας δεν εξαρτάται μόνο από όσα τρώμε, αλλά και από τον συνολικό τρόπο ζωής μας. Η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι ένας από τους πιο ισχυρούς συμμάχους μας, εξίσου σημαντική είναι η αποφυγή παραγόντων που μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα, όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ.

‍

‍

Όταν, λοιπόν, φροντίζουμε τη διατροφή μας, κινούμε το σώμα μας και υιοθετούμε υγιεινές συνήθειες, δημιουργούμε ένα περιβάλλον που υποστηρίζει τον οργανισμό μας σε αυτή τη φυσική μετάβαση. Και είναι ακριβώς αυτή η ισορροπημένη, ολιστική προσέγγιση που μπορεί να μετατρέψει την εμμηνόπαυση από μια περίοδο δυσφορίας σε μια ευκαιρία για ανανέωση και ενδυνάμωση.

‍

Η εμμηνόπαυση είναι μια περίοδος αλλαγών, και όπως κάθε μετάβαση, απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για να την υποδεχτούμε με ισορροπία και ευεξία. Η εμμηνόπαυση δεν είναι το τέλος, αλλά μια νέα αρχή γεμάτη δυνατότητες για αυτοανακάλυψη και ελευθερία, είναι μια υπενθύμιση ότι η αυτοφροντίδα δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη.

‍

Μπορείτε να δείτε ολόκληρη την παρουσίαση της κυρίας Σκαλαφούρη πατώντας εδώ.

‍

‍

Βιβλιογραφία

1. Barnard ND, Kahleova H, Holtz DN, Znayenko-Miller T, Sutton M,Holubkov R, Zhao X, Galandi S, Setchell KDR. A dietary interventionfor vasomotor symptoms of menopause: a randomized, controlled trial. Menopause. 2023Jan 1;30(1):80-87. 

2. Bedell S, Nachtigall M, Naftolin F. The prosand cons of plant estrogens for menopause. J Steroid Biochem Mol Biol. 2014 Jan;139:225-36.

3. Beezhold B, Radnitz C, McGrath RE, Feldman A.Vegans report less bothersome vasomotor and physical menopausal symptoms than omnivores. Maturitas. 2018 Jun;112:12-17.

4. Chen, M. n., Lin, C. c., & Liu, C. f.(2014). Efficacy of phytoestrogens for menopausal symptoms: a meta-analysis and systematic review. Climacteric, 18(2), 260–269.

5. Crisafulli A, Marini H, Bitto A, Altavilla D,Squadrito G, Romeo A, Adamo EB, Marini R, D'Anna R, Corrado F, Bartolone S, Frisina N, Squadrito F. Effects of genistein on hot flushes in early postmenopausal women: arandomized, double-blind EPT- and placebo-controlled study. Menopause. 2004Jul-Aug;11(4):400-4. 

6. Dreher ML, Ford NA. A Comprehensive Critical Assessment of Increased Fruit and Vegetable Intake on Weight Loss in Women. Nutrients. 2020 Jun 29;12(7):1919.

7. Du H, van der A DL, Boshuizen HC, et al.Dietary fiber and subsequent changes in bodyweight and waist circumference in European men and women. Am J Clin Nutr. 2010 Feb;91(2):329-36.

8. Dunneram Y, Greenwood DC, Cade JE. ProcNutr Soc. 2019 Aug;78(3):438-448.

9. Falchetti A, Cavati G, Valenti R, Mingiano C,Cosso R, Gennari L, Chiodini I, Merlotti D. The effects of vegetarian diets on bone health: A literature review. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Aug 5;13:899375.

10. Slavin JL. Dietary fiber and body weight. Nutrition. 2005 Mar;21(3):411-8.

11. Soleymani M, Siassi F, Qorbani M, KhosraviS, Aslany Z, Abshirini M, Zolfaghari G, Sotoudeh G. Dietary patterns and their association with menopausal symptoms: a cross-sectional study. Menopause. 2019Apr;26(4):365-372.

‍